Çayın Lezzetli Tatlandırıcısı: Kıtlama Şeker Nedir?
Çoğu insan çay tüketirken tatlandırıcı olarak çayın içerisine şeker atmaktadır. Ancak Erzurum başta olmak üzere Doğu Anadolu illerinde çayın yanında şekeri kıtlama usulü tüketilmektedir. Ülkemizin belli bölgeleri dışında Hindistan gibi kimi ülkelerde de şeker, kıtlama usulü tüketilmektedir. Küp şekere oranla daha sert bir yapıda olan kıtlama şekeri, taka tuka adı verilen bir alet ile kırılmaktadır. Kıtlama usulü sayesinde şekerin ve çayın tadı ayrı ayrı alınabilmektedir. Kıtlama şekerden ağza bir parça alınarak ve üstüne çay içilmektedir. Çayı yudumladıkça şeker, ağızda yavaş yavaş erir. Bu sebeple Erzurum'da kahvehanelerde çayla birlikte şeker kaşığı gelmemektedir. Günümüzde formunu korumak adına diyet yapan kişiler, şekerden vazgeçemeyen diyabet hastaları, sağlıklı yaşam için şeker tüketiminden kaçınan bazı kişiler daha az şeker tüketmek sebebiyle çayı kıtlama şeker ile tatlandırmaktadır. Kıtlama şeker
Erzurum’un kültürel ögelerinden olan kıtlama şeker geleneği, 19. yüzyıla dayanmaktadır. Erzurum’da çay tüketilmeye başlandığı yıllarda şeker olmadığı için çayın yanında kuru dut, kuru erik gibi meyveler tatlandırıcı olarak kullanılıyordu. İlerleyen zamanlarda ithal edilen şekerlerden daha uzun süre faydalanmak amacı ile tasarruflu olarak kullanılırmış. Bu sebeple çay içilirken tatlandırıcı olarak kullanılan şeker, dişler ile kırılarak küçük parçalara ayrılarak tüketilirmiş. İlk başta tasarruf sebebiyle kullanılan kıtlama şeker, daha sonraları Erzurum gibi doğu Anadolu illerinde bir gelenek haline gelmiştir. Kıtlama şekerin ortaya çıkış hikayesi hakkında halk arasında birçok rivayet bulunmaktadır. ‘Kıtlama şekerin hikayesi nasıldır’ sorusunun cevabını yazımızda bulabilirsiniz.
Kıtlama Şekerin İlginç Hikayesi
Yüzyıllar öncesinde İran ve Irak gibi ülkelerde çayı tatlandırmak amacı ile hurma ve üzüm gibi meyveler kullanılmaktaydı. İngilizler, ürettikleri şekeri İran’a satmaya kalkmışlar ancak başarılı olamamışlar. Bunun üzerine İngilizler, İran’da bulunan mollalar ile satılan şekerden elde edilen ücretin bir kısmını mollalara verme konusunda anlaşma yapmışlar. Ardından Cuma namazında mollalar; "Siz Allah'ın nimeti olan hurma ve üzümü nasıl olur da çaya katarsınız! Bundan böyle çaya şeker katacaksınız!" vaazı vermişler. Verilen vaaz üzerine okuma yazma bilmeyen İran halkı, İngilizlerden alınan şekeri tüketmeye başladı. Bir süre sonra İngilizler ile İranlı mollalar, para konusunda anlaşamayarak terliğe düşmüşler. Bunun üzerine mollalar, ikinci bir fetva vererek Cuma hutbesinde "Gâvur icadı şekeri çaya katmak caiz değildir! Müslüman şekeri kullanın yahut hurma tüketmeye devam edin.” demişler. Mollaların bu fetvası üzerine İran halkı, evlerinde bulunan şekerleri sokaklara dökmeye başladılar. O dönemde Müslümanlar, endüstriyel faaliyete geçememeleri sebebiyle çayın yanında yeniden hurma tüketmeye başladılar. Bunun üzerine elinde şeker kalan İngiliz üreticiler mollalar ile tekrar görüşmeye karar verdiler ve mollalara “Halka yeniden şeker kullanmaları için fetva verin, kazancımızın %20’lik payını sizlere verelim.” dediler. Bunu duyan mollalar, bir Cuma namazı sonrası camide bulunan cemaate yeniden "Biz size çaya şeker katmayın dedik ama sokaklara dökün de demedik, şekeri sokağa dökmeyeceksiniz, şekeri çaya batıracak ve böylece gâvur icadı şekere boy abdesti aldıracak ve öyle içeceksiniz!” fetvası verirler. Verilen bu fetva üzerine kıtlama şeker, Müslüman halk tarafından sıklıkla tüketilmeye başlanmıştır.
İran ve Irak üzerinden gelen kervanların Anadolu'da ulaştığı ilk büyük şehir Erzurum olduğu için diğer Asya kültürleri gibi kıtlama şeker kültürü de Erzurum'a yerleşmiş ve Erzurum’da yaşayan halk tarafından benimsenerek kültür haline gelmiştir. Kıtlama şeker, daha sonra tüm Doğu Anadolu illerinde tüketilmeye başlanmıştır.
Kıtlama Şeker Nasıl İçilir, Kullanılır?
Kıtlama şeker, çayı tatlandırmak için kullanılan Erzurum yöresine ait bir şekerdir. Kıtlama şeker ile çay içilirken öncelikle kıtlama şeker ağza atılır ve akabinde çaydan bir yudum alınır. Sonra ise şekeri dilinin altından çıkarıp ağız içerisinde bir tur dolaştırıp tekrar dil altına alınmalıdır. Genel olarak kıtlama şeker bu şekilde tüketilmektedir.
En İyi Kıtlama Şekeri Nereden Bulabiliriz?
Erzurum’un geleneği olan kıtlama şeker ürünlerini uygun fiyat seçenekleri ile Peynirci Baba online mağazamız üzerinden adresinize sipariş edebilirsiniz. Erzurum kıtlama şekeri ürününü Peynirci Baba güvencesi ile satın almak için aşağıda bulunan linki ziyaret edebilirsiniz: